برنامه مبارزه با سل و جذام

برنامه شامل برنامه های زیر می باشد:

1- برنامه مبارزه با سل و استراتژی DOTS

 برنامه کنترل سل ، شامل راهکار DOTS[1][1] ( درمان کوتاه مدت تحت نظارت مستقیم) میباشد که شامل یک ساختار موثر برای تشخیص ( اسمیر خلط با میکروسکوپ نوری) و درمان ( درمان دارویی کوتاه مدت ) است.

هدف کلی برنامه کنترل سل :

هدف اصلی کاهش هرچه سریعتر شیوع سل در جامعه میباشد بطوریکه از آن پس این بیماری بعنوان مشکل بهداشتی جامعه مطرح نشود و در نتیجه دستیابی به اهداف نهایی یعنی کاهش میزان بروز و مرگ ومیر ناشی از بیماری نیز نهایتا امکان پذیر گردد.

 راهکار کنترل سل :

اجرای درمان استاندارد کوتاه مدت (SCC) تحت نظارت مستقیم ، حداقل در طی درمان حمله ای و حداقل برای تمامی بیماران مبتلا به سل ریوی با اسمیر خلط مثبت    ( یعنی مخازن انتشار بیماری).

تاکید عمده راهکار DOTS افزایش هر چه بیشتر میزان بهبودی موارد سل جهت کاهش خطر انتشار بیماری می باشد .به عبارت دیگر تنها پس از دستیابی به میزان بالای موفقیت درمانی درجامعه می توان اقدام به گسترش بیماریابی فعال نمود چراکه در صورت وجود نارسایی در امر درمان، کشف موارد بیشتر منجر به افزایش  میزان شکست درمان و بالطبع موارد بیشتر سل مقاوم به درمان خواهد شد.

از طرفی بهبودی کامل حداقل 85 % بیماران مبتلا به سل ریوی با اسمیر خلط مثبت اثرات زیر را به همراه خواهد داشت :

     ×              کاهش سریع شیوع سل و میزان انتشار آن

     ×              کاهش تدریجی بروز سل

          ×                کاهش موارد مقاوم به درمان ( لذا کنترل و درمان سل را در آینده آسانتر خواهد نمود )

ارکان اصلی اجرای راهکار DOTS:

×دردسترس قراردادن خدمات تشخیصی ودرمانی رایگان در همه سطوح بهداشتی درمانی کشور

× اعمال سیاست مدیریتی قوی جهت مراقبت در اجرای صحیح ، موثر ، فراگیر و یکنواخت برنامه مبارزه با سل در سراسر کشور

 × مطالعه و ارزیابی نتایج درمانی بیماران جهت مشخص نمودن وضعیت کشور در امر موفقیت درمان و کشف بیماران موجود در جامعه بخصوص موارد مسری جدید و عود

در تمام مناطق تحت پوشش دانشگاه (شرق – شمال-شمیرانات و شهرستانهای ورامین ؛ پاکدشت ؛ فیروزکوه ؛ دماوند ) واحد پیشگیری و مبارزه با بیماریها وجود دارد که از ساعت 8 صبح تا 8 شب بصورت فعال و از 8شب تا 8 صبح بصورت آنکال خدمات به بیماریهای هدف می دهد

آمار بیماریها نیز هر ماهه از طریق فرم رایانه ای و کاغذی به گروه پیشگیری و مبارزه با بیماریها دانشگاه ارسال شده از /انجا بعد از رفع نواقص و جمع اوری به مرکز مدیریت بیماریها ارسال می گردد .

برنامه های فعال :

در این برنامه ها گزارش گیری بیماریها بصورت فعال از کلیه خانه های بهداشت ؛ مراکز بهداشتی درمانی ؛ بیمارستانها و کلینیک های دولتی انجام می شود .گزارش دهی در این برنامه ها بصورت فوری تلفنی و سپس کتبی ماهیانه است .

در این بیماریها کلیه موارد مشکوک (براساس دستورالعمل کشوری ) گزارش فوری تلفنی شده و اقدامات لازم بعدی که شامل موارد زیر است انجام می شود :

1.           برای آنها فرم بررسی استاندارد کشوری تکمیل میشود

2.           اقدامات کنترلی برای فرد مشکوک به بیماری و اطرافیان وی شامل واکسیناسیون و دارو درمانی انجام می شود.

3.           آزمایشها و نمونه های لازم از بیمار گرفته شده به آزمایشگاه فرستاده می شود.

4.           اطلاعات بیمار برای پیگیری های بعدی ثبت می شود.

5.           تمام این مراحل رایگان است.

در برنامه مراقبت سل هر فردی که به 3 هفته سرفه بدون علت داشته باشد و به یکی از خانه های بهداشت یا مراکز بهداشتی درمانی مراچعه کند ؛ بصورت رایگان مورد آزمایش نمونه خلط قرار گرفته در صورتی که مبتلا به سل ریوی باشد براساس دستورالعمل کشوری سل 6 تا 9 ماهه تحت درمان سل قرار میگیرد که 2 ماه اول آن تحت نظارت مستقیم است . در ضمن اگر به سل مقاوم به درمان مبتلا باشد تا 2 سال تحت درمان با نظارت مستقیم قرار میگیرد که تمام مراحل بالا از جمله دارو رایگان است . همچنین تمامی اطرافیان بیمار مبتلا به سل مورد معاینه و آزمایش لازم قرار میگیرند تا اگر کسی از آنها هم مبتلا بود درمان شود و کودکان زیر 2 سال فرد بیمار نیز دارو درمانی پیشگیری کننده دریافت می کنند .

برنامه مبارزه با جذام

از طرف سازمان بهداشت جهانی برنامه ای برای حذف جذام تا پایان سال 2005 میلادی برای جوامعی که این بیماری را به صورت آندمیک در طیفی  از مناطق خود دارند پیشنهاد شده است و آن نیازمند تلاشهایی است که قدرت رسیدن به هدف حذف جذام تا پایان سال 2005 را می بخشد .

در مجموع این برنامه شامل :

مهیا نمودن داروهای ترکیبی است که حمایتهای لازم را در بحرانها اعمال نماید و همچنین ارائه راهکارها و راهنمائیهای لازمه برای کشورهایی است که می خواهند به هدف حذف در سطح ملی برسند .

با نگاهی به آمار می بینیم که بعد از گذشت دو دهه راهکارها موثر بوده و تقریبا انتشار کلی به میزان90% کاهش یافته ، بیش از 14 میلیون بیمار معالجه شده و در مجموع شناسایی موارد جدید تا سال 2001 به 35% کاهش یافته است .

از بین 122 کشوری که در سال 1985 جذام در آنها یک مشکل سلامتی به حساب می آمد تا پایان سال 2003 حدود 113 کشور توانسته بودند با اعمال برنامه های پیشنهادی به مرحله حذف جذام برسند و اکنون در 9 کشور جهان (مناطقی از آفریقا ، آسیا و آمریکای لاتین) این مشکل هنوز به طور کامل حل نشده است .

ادامه کار سازمان بهداشت جهانی به کشورهایی که هنوز رسیدن به حذف برای آنها هدف است . محدود می شود و برنامه ها کاری و تکنیکهای حمایتی تخصصی را به این کشورها القاء می کند ، دسترسی به تشخیص و تامین داروهای ترکیبی زیر بنای اصلی دستیابی به هدف حذف جذام می باشد .

چالش بزرگ برای طرحهای ملی مهم ارایه خدمات اولیه مداوم برای جذام در مناطق با شیوع پایین خواهد بود و برای اطمینان حاصل نمودن از فعالیتهای اساسی کنترل جذام برای سالیان متمادی ملزومات برنامه باید فراهم گردد.

سازمان بهداشت جهانی برای نیل به حذف بقایای جذام  در کوتاه مدت و میان مدت بر بالا بردن ظرفیت ملی کشورهای با شیوع بالا متمرکز شده است و دورنمای پیشگیری از عود بیماری بوسیله مهیا نمودن، آگاهی دادن و عملی نمودن تکنیکهای تهیه داروهای ترکیبی آزاد و دفاع همه جانبه ترسیم می‌‌شود.

وضعیت کلی موجود جذام :

طرح استراتژیک سازمان بهداشت جهانی در بین سالهای 2000-2005 برای حذف جذام در کشورهای با شیوع آندمیک امیدوار کننده و نتیجه بخش بوده است و تعهد عمده این راهکارها در جهت اتخاذ تدابیری است که کشورها را قادر سازد تا تمام روشهای کنترل را قابل دسترس سازند و در مجموع نزدیکترین مراکز ارائه خدمات سلامتی بتوانند تاثیر‌گذار باشند و افزایش دامنه ارائه خدمات و شناسائی موارد ناشناخته نیز مد نظر قرار گرفته است.

با این وجود در بیشتر کشورهایی که این بیماری در آنها آندمیک است روند کار خیلی کند پیش می‌رود، در مجموع برای ادامه برنامه، اختصاص دادن کادر تخصصی و بوجود آوردن اعتماد عمومی با ایجاد ظرفیت زیربنایی و شایستگی در کادر سلامت به کنترل جذام در این مناطق می‌رسیم.